Xuất khẩu thủy sản tháng 5/2025 khởi sắc nhờ tận dụng cơ hội từ FTA

Trong bối cảnh thế giới tiếp tục bất ổn, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vẫn ghi nhận những tín hiệu tích cực. Theo số liệu thống kê mới nhất, trong 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 4,07 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là mức tăng trưởng ấn tượng, phản ánh nỗ lực thích ứng của toàn ngành trước biến động của thị trường toàn cầu.

Ba thị trường xuất khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam hiện nay là Trung Quốc (chiếm 20% thị phần), Hoa Kỳ (16%) và Nhật Bản (15%). Trong đó, tôm và cá tra tiếp tục là hai mặt hàng chủ lực đóng góp phần lớn kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, đằng sau kết quả khả quan này là hàng loạt thách thức lớn đang đặt ra cho ngành thủy sản trong giai đoạn tiếp theo.

Xu hướng siết chặt tiêu chuẩn kỹ thuật, kiểm dịch và phát triển bền vững tại các thị trường nhập khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản… đang khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu chịu sức ép. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu, ô nhiễm nguồn nước và dịch bệnh – đặc biệt là bệnh phát sáng trên tôm – tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất và chất lượng thủy sản nuôi.

Việt Nam cũng phải cạnh tranh quyết liệt với các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador, Indonesia – những quốc gia đang đẩy mạnh cung ứng thủy sản với giá thành thấp, đặc biệt ở phân khúc bình dân. Trong bối cảnh này, bài toán đặt ra không chỉ là giữ vững sản lượng mà còn là tối ưu hóa chất lượng, giảm giá thành và định vị lại sản phẩm để nâng cao giá trị gia tăng.

Trước tình hình đó, nhiều doanh nghiệp đã chủ động thay đổi chiến lược tiếp cận thị trường. Công ty CP Xuất nhập khẩu Thủy sản Cần Thơ (Caseamex), đơn vị đang xuất khẩu cá tra sang khoảng 30 quốc gia, cho biết đang đẩy mạnh dịch chuyển xuất khẩu sang các thị trường EU, châu Á – nơi nhu cầu tiêu dùng có nhiều chuyển biến tích cực và ưu tiên thực phẩm tiện lợi.

Không ít doanh nghiệp tôm cũng đang mở rộng sang các thị trường ngách để giảm phụ thuộc vào thị trường truyền thống. Nhiều công ty đã chủ động tìm kiếm đối tác mới, mở rộng đơn hàng, giữ ổn định sản xuất trong bối cảnh giá nguyên liệu đầu vào còn nhiều biến động.

Về sản phẩm, xu hướng chế biến sâu, đa dạng hóa chủng loại đang được đẩy mạnh. Với cá tra, thay vì chỉ tập trung vào fillet đông lạnh, nhiều doanh nghiệp đã phát triển các dòng sản phẩm mới như viên cá, xúc xích cá, cá tra cuộn, cá kho hộp, sushi cá tra… phục vụ nhu cầu ăn nhanh, ăn tiện của người tiêu dùng tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Malaysia.

Theo các chuyên gia, lợi thế lớn nhất của Việt Nam hiện nay là mạng lưới 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, bao gồm các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, UKVFTA. Đây là “tấm hộ chiếu vàng” giúp thủy sản Việt Nam tiếp cận dễ dàng hơn các thị trường khó tính, đồng thời được hưởng nhiều ưu đãi về thuế quan.

ThS. Phùng Thị Vân Kiều – Phó Trưởng phòng Nghiên cứu Thương mại (Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương) cho rằng, các FTA thế hệ mới không chỉ mang lại cơ hội về thuế mà còn đặt ra tiêu chuẩn cao về môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc. Điều này buộc doanh nghiệp phải nâng cao năng lực nội tại, hiện đại hóa dây chuyền sản xuất và quản lý chất lượng chặt chẽ hơn nếu muốn duy trì lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Theo ông Vũ Bá Phú – Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương), việc tăng cường đầu tư vào công nghệ chế biến, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại quốc tế, tìm kiếm đối tác chiến lược và đào tạo chuyên sâu cho lực lượng lao động là yếu tố tiên quyết giúp doanh nghiệp vươn ra thị trường toàn cầu.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, việc rà soát và đầu tư có trọng tâm vào các mặt hàng có tiềm năng, đi đôi với kiểm soát chất lượng, giảm giá thành và phát triển thị trường bền vững là hướng đi cấp thiết trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt.

Những nỗ lực đồng bộ giữa doanh nghiệp và chính sách Nhà nước sẽ tạo ra “lá chắn” vững chắc giúp ngành thủy sản Việt Nam không chỉ đứng vững mà còn tăng tốc trong môi trường đầy biến động như hiện nay.

Bình An