Tôm Việt oằn mình “cõng” thuế

Khó chồng khó

Năm 2024, thủy sản Việt Nam đã được xuất khẩu đến hơn 170 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó Mỹ là một trong những thị trường tiêu thụ hàng thủy sản lớn của Việt Nam, chiếm thị phần lên tới 15,1% trong kim ngạch xuất khẩu trên 10 tỷ USD.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm Ngư cho biết: “Khi Mỹ áp thuế 46% với hàng hóa Việt Nam thì đáng lo nhất ngành thủy sản là tôm – sản phẩm chủ lực có kim ngạch xuất khẩu nhiều nhất sang Mỹ; tiếp theo là cá ngừ, cá tra, cá biển,…”.

Doanh nghiệp cần xây dựng thương hiệu “Tôm Việt” gắn với chất lượng, bền vững và minh bạch. Ảnh: Phan Hưng

Trở lại với câu chuyện “cõng” thuế của con tôm Việt Nam tại thị trường Mỹ để thấy áp lực đang đè nặng lên ngành tôm. Theo ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, từ cuối năm 2003, con tôm Việt Nam chính thức bị khởi kiện chống bán phá giá và mãi đến năm 2015, thuế AD dành cho con tôm Việt Nam mới chính thức về 0%.

Sau thuế AD, năm 2023, con tôm Việt Nam tiếp tục bị kiện CVD tại thị trường này, với mức thuế sơ bộ được áp dụng là 2,84%. Trong khi 2 loại thuế trên vẫn đang ít nhiều làm khó con tôm Việt Nam tại thị trường Mỹ thì ngày 2/4 (theo giờ Mỹ), Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục công bố mức thuế mới dành cho hàng hóa Việt Nam, trong đó có con tôm lên đến 46%.

“Mức thuế mới này, cùng với thuế AD và CVD khiến con tôm Việt Nam oằn vai, nguy cơ mất thị trường truyền thống lớn này là rất cao, nếu các cuộc đàm phán cấp Chính phủ tới đây không mang lại kết quả như mong đợi”, ông Lực chia sẻ thêm.

Cú sốc ngành chủ lực

Với mức thuế 46%, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm cảm thấy choáng váng bởi hầu hết đều dự đoán mức thuế này cao nhất cũng chỉ ở mức trên dưới 10%. Với dự đoán trên, đã có doanh nghiệp tôm lên kế hoạch doanh thu và lợi nhuận khá cao so năm 2024 và cùng với đó là phát triển sản phẩm mới như cá rô phi để xuất khẩu sang thị trường Mỹ khi thương chiến Mỹ – Trung nổ ra.

Theo các doanh nghiệp, nếu mức thuế 46% không được điều chỉnh giảm như kỳ vọng sau đàm phán, thì câu chuyện rút khỏi thị trường Mỹ không còn là viễn cảnh. Một doanh nghiệp chế biến xuất khẩu tôm ở Sóc Trăng chia sẻ: “Con tôm Việt Nam vốn đã rất vất vả trong cạnh tranh với tôm giá rẻ Ecuador và Ấn Độ tại thị trường Mỹ, nay phải gánh thêm mức thuế rất cao so với 2 đối thủ này (Ấn Độ 26% và Ecuador chỉ 10%) thì làm sao trụ được ở thị trường này”.

Chia sẻ về tác động của thuế nhập khẩu đối ứng mới này, ông Đặng Ngọc Sơn, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Chế biến thủy sản và Xuất nhập khẩu Cà Mau (Camimex), cho biết vấn đề này còn quá mới và doanh nghiệp cũng chưa có đầy đủ thông tin nên chưa thể đánh giá hết tác động của mức thuế này. Tuy nhiên, nếu nhìn ở góc độ tầm vĩ mô mà nói, mức thuế nhập khẩu đối ứng này sẽ tác động rất lớn đến hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ, trong đó có con tôm.

Riêng đối với Camimex, do lượng tôm xuất khẩu chủ yếu vào thị trường châu Âu, Nhật,… còn thị trường Mỹ không nhiều nên tác động nhìn chung là không lớn. “Một khi việc xuất khẩu tôm vào thị trường Mỹ gặp khó khăn, chắc chắn các doanh nghiệp sẽ chuyển hướng sang những thị trường thuận lợi hơn. Khi đó, sự cạnh tranh sẽ trở nên gay gắt hơn và các nhà nhập khẩu cũng sẽ không bỏ qua cơ hội ép giá”, ông Sơn cho biết thêm.

Nhiều doanh nghiệp chế biến tôm xuất khẩu vào thị trường Mỹ cho biết, hiện tại không dám chào giá, ký bán cho các khách hàng Mỹ. Một số container rời cảng, còn đang trên tàu biển vận chuyển, chưa biết hướng xử lý (đang chờ chốt mức thuế). Các khách hàng tại thị trường Mỹ yêu cầu công ty chế biến thủy sản tại Việt Nam tạm ngưng xuất hàng. Hiện các doanh nghiệp đang theo dõi tình hình đàm phán về thuế giữa nước ta và Mỹ để có những động thái tiếp theo.

Xây dựng kịch bản thích ứng

Trước những phản ứng của các quốc gia về thuế quan mới, chỉ sau đó it ngày, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bất ngờ thông báo tạm hoãn việc áp đặt mức thuế quan đối ứng 46% trong vòng 90 ngày tới. Quyết định đã mang đến một “khoảng thở” quý giá cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôm của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, thời gian này không đồng nghĩa với sự an toàn tuyệt đối, mà là gian đoạn để tái cơ cấu chiến lược.

Để vượt qua thách thức, cộng đồng doanh nghiệp mong chờ kết quả tích cực từ cuộc đàm phán của Chính phủ Việt Nam với Mỹ. Đồng thời mong muốn nhận được sự hỗ trợ kịp thời từ Chính phủ, các bộ ngành về các chính sách cụ thể hỗ trợ về quy định, tài chính, thuế, logistics.

Bên cạnh sự kỳ vọng vào các cuộc đàm phán giữa chính phủ hai nước sẽ đạt được kết quả tích cực, các doanh nghiệp cũng chủ động xây dựng các phương án, kế hoạch sản xuất, kinh doanh để phù hợp với tình hình mới.

Ông Võ Văn Phục, Tổng Giám đốc Công ty CP Thủy sản sạch Việt Nam (VinaCleanfood), cho biết tỷ lệ đơn hàng ở thị trường Mỹ của VinaCleanfood chiếm hơn 35%, nên nếu mức thuế trên vẫn được giữ nguyên công ty buộc phải giảm quy mô sản xuất; đồng thời nỗ lực tìm kiếm, mở rộng các thị trường tiềm năng có nhu cầu tiêu thụ tôm lớn như: Nhật Bản, Canada, châu Âu.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), các doanh nghiệp cần chú ý tăng cường kiểm soát xuất xứ và phối hợp chặt chẽ với cơ quan Mỹ để ngăn chặn hành vi gian lận thương mại; chủ động giảm giá thành sản phẩm, rà soát toàn bộ chi phí đầu vào; tận dụng cơ hội hợp tác với các doanh nghiệp trong nước để phát triển nguồn vật tư nội địa.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, đẩy mạnh khai thác các FTA như EVFTA, CPTPP, RCEP để giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ; tăng sự hiện diện tại châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông.
Đồng thời, tăng năng lực dự trữ bằng việc đầu tư mở rộng hệ thống kho lạnh và kho bãi, giúp linh hoạt trong điều phối xuất khẩu khi thị trường biến động; chuẩn hóa sản phẩm – kỹ thuật nhằm đảm bảo tuân thủ chặt chẽ các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế, tránh nguy cơ bị kiện phòng vệ thương mại.

Không chỉ “chống đỡ” trước rủi ro ngắn hạn, doanh nghiệp cần chuẩn bị dài hơi để thích ứng với một trật tự thương mại mới, mà chủ nghĩa bảo hộ đang được nhiều nước áp dụng; đầu tư chế biến sâu và xây dựng thương hiệu “Tôm Việt” gắn với chất lượng, bền vững và minh bạch.

An Xuyên