Liên kết giảm rủi ro

Giá tôm thẻ chân trắng giảm khiến người nuôi thua lỗ Ảnh: Phan Thanh Cường

Cung lớn hơn cầu?

Cuối năm ngoái, các chuyên gia đã cảnh báo về sự phục hồi của Ấn Độ và các nước nuôi tôm trong khu vực và điều này đã diễn biến đúng thực tế khi nguồn cung tôm thẻ chân trắng trở nên dồi dào trong năm 2018, khiến cho tôm Việt Nam vốn có uy tín trên thị trường nhưng giá thành cao trở nên khó cạnh tranh.

Sản lượng tôm nước lợ của Việt Nam 4 tháng đầu năm 2018 ước đạt 119,8 nghìn tấn, tăng 11% so với cùng kỳ năm trước, trong đó sản lượng tôm sú ước đạt 56,9 nghìn tấn, sản lượng tôm chân trắng ước đạt 62,9 nghìn tấn. Việc chuyển mạnh sang nuôi tôm thẻ chân trắng có thể chứa đựng nhiều rủi ro do mặt hàng này được cung ứng bởi nhiều quốc gia. Quý I/2018, ĐBSCL sản lượng tôm thẻ chân trắng ước đạt 51,5 nghìn tấn, tăng 28% so với cùng kỳ năm 2017. Đồng thời, giá tiêu thụ tôm thẻ chân trắng nhiều nơi cũng giảm 30% so với năm ngoái.

Sản lượng tôm trên toàn thế giới được đánh giá là đạt mức cao nhất trong 10 năm qua (hơn 3,5 triệu tấn) khiến cho giá tôm xuất khẩu trên thị trường giảm 20% so với năm 2017.

Trong hoàn cảnh nguồn cung dồi dào thì giá thành trở thành yếu tố quyết định. Nhưng giá tôm Ấn Độ nhập vào Mỹ đạt 9,9 USD/kg trong quý I/2018 trong khi giá tôm Việt Nam vào Mỹ là 11,4 USD/kg.

Xuất khẩu khó khăn?

Năm 2017, tới tháng 6/2017 xuất khẩu tôm sang Trung Quốc đạt 282,9 triệu USD; tăng 30% so với cùng kỳ năm 2016. Song 2018 có thể là năm xuất khẩu khó khăn đối với thị trường Trung Quốc. Sản lượng tôm của Trung Quốc năm 2017 là 525.000 tấn. Năm 2018, dự kiến sản lượng của Trung Quốc sẽ tăng lên 625.000 tấn. Trung Quốc sẽ không còn khát tôm như những năm trước. Ghi nhận ở ĐBSCL cho thấy đầu năm đến nay xuất khẩu tôm sang Trung Quốc không nhộn nhịp như năm 2017.

Tổng cục Thủy sản cho biết giá tôm thẻ chân trắng từ tháng 4/2018 đến nay giảm từ 10.000 – 30.000 đồng/kg tùy theo cỡ tôm, tùy theo địa phương và vùng miền. Sản lượng tôm thẻ chân trắng nước ta tăng 27,8% so với cùng kỳ 2017.

Ngược lại với tình hình tôm thẻ chân trắng, giá bán tôm sú vẫn khá bình ổn. Hiện, tôm sú loại 30 con/kg có giá 205.000 – 225.000 đồng/kg, loại 40 con/kg giá 150.000 – 165.000 đồng/kg.

Giá tôm sẽ tăng trở lại?

Chuyên gia thị trường đều nhận định giá tôm thẻ trên thị trường thế giới giảm là do đầu năm 2018 thời tiết thuận lợi, các nước đều được mùa tôm. Việc khôi phục sản lượng tại Trung Quốc, Ấn Độ, ASEAN đều có dấu hiệu tích cực, sản lượng tăng mạnh.

Theo phân tích, giá tôm thời gian qua giảm mạnh chủ yếu là đối với mặt hàng tôm có size lớn, do các nhà máy chủ yếu xuất khẩu tôm nhỏ 90 – 100 con/kg nên đã không nhập tôm nguyên liệu kích thước lớn. Thời gian qua, do nhiều doanh nghiệp nuôi tôm công nghiệp với sản lượng rất nhiều, người dân cho rằng không thể cạnh tranh được nên đã nuôi tôm size lớn hơn để cung cấp cho thương lái. Thị trường tôm size lớn rõ ràng là không nhiều, do vậy nguồn cung đã vượt cầu.

Bộ NN&PTNT cho biết, giá tôm thẻ chân trắng đang giảm mạnh 10.000  – 11.000 đồng/kg.

Người dân đang rất băn khoăn lo lắng về tiến độ nuôi tôm trong năm 2018. Song nhiều chuyên gia cho rằng giá tôm vừa qua giảm là do Ấn Độ, Bangladesh, Thái Lan… đều vào mùa thu hoạch tôm. Sang quý III và quý IV, khi các nước không còn tôm nguyên liệu bán ra thị trường, nhiều khả năng giá tôm lại được phục hồi và tăng mạnh.

Liên kết chuỗi để giảm rủi ro

Trao đổi với phóng viên, những người nuôi tôm ĐBSCL cho biết: “Giá tôm lâu nay hết xuống rồi lên, hết lên rồi xuống. Ai có nhiều vốn, chịu được thua lỗ, cầm cự qua lúc khó khăn, sau đó lại thắng lợi. Ai ít vốn, ít kinh nghiệm, buông xuôi thì khó có cơ hội quay lại với nghề nuôi tôm”.

Mới đây, trong Hội thảo hợp tác, liên kết chuỗi giá trị ngành hàng tôm và phát triển bền vững ba tỉnh Cà Mau – Bạc Liêu – Sóc Trăng, diễn ra tại Cà Mau ngày 25/5, ông Châu Công Bằng, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT  Cà Mau cho rằng để tránh rủi ro cho ngành tôm và cho người nuôi tôm, rất cần thiết phải xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm.

Sau hai năm triển khai thực hiện dự án hợp tác – liên kết chuỗi giá trị ngành hàng tôm và phát triển bền vững ba tỉnh Cà Mau – Bạc Liêu – Sóc Trăng, trong vùng dự án đã có 25 liên kết tiêu thụ sản phẩm. Trong đó, có ba hợp tác xã (HTX), tổ hợp tác (THT) đạt được chứng nhận quốc tế ASC; 9 HTX, THT tiến tới đạt chứng nhận này trong năm 2018… Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cũng từng nhấn mạnh rằng trụ cột đầu tiên trong phát triển thủy sản chính là nuôi trồng khai thác theo chuỗi khép kín. 

Tuy vậy, nhiều đại lý lớn ở ĐBSCL cho biết: “Việc liên kết chuỗi khó thực hiện được, do các công ty giống, thức ăn (đa số có vốn nước ngoài) lại không liên kết với các nhà máy sản xuất tôm nguyên liệu (đa số là của Việt Nam), nên người dân vẫn phải tự tiêu thụ sản phẩm làm ra. Ai mua giá cao hơn thì bán, mà thương lái thường mua cao hơn nhà máy”.

Trong khi, con giống, thức ăn, quy trình kỹ thuật thì các công ty luôn sẵn sàng hỗ trợ, nhưng khi thu hoạch tôm, người dân vẫn phải tự tìm đầu ra để tiêu thụ sản phẩm. Do vậy, hễ được mùa thì việc tìm đầu ra tiêu thụ sản phẩm rất khó khăn và người dân thường bị ép giá mà không biết kêu với ai.