Phát triển thủy sản: Cơ hội lớn, thách thức lớn

Thành tựu phát triển

Báo cáo của Tổng cục Thủy sản cho thấy, chương trình mục tiêu phát triển kinh tế thủy sản bền vững giai đoạn 2016 – 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1434 ngày 22/9/2017; mặc dù nguồn lực đầu tư cho lĩnh vực thủy sản trong giai đoạn này còn nhiều hạn chế nhưng kết quả thực hiện đầu tư cơ bản đã đạt được các mục tiêu chương trình đề ra.

Cụ thể, tốc độ tăng giá trị sản xuất thủy sản bình quân hàng năm đạt 6% (đạt theo kế hoạch). Năm 2019, tổng sản lượng thủy sản đạt 8,15 triệu tấn, trong đó khai thác thủy sản đạt 3,77 triệu tấn; công suất cảng cá tăng thêm khoảng 352.000 tấn hàng qua cảng/năm và công suất neo đậu tăng thêm khoảng 24.900 tàu; nuôi trồng đạt 4,38 triệu tấn. Và, dự kiến 2020 đạt 8,2 triệu tấn, vượt mức chỉ tiêu của chương trình đề ra. Giá trị xuất khẩu thủy sản năm 2019 đạt 8,6 tỷ USD, kế hoạch năm 2020 là 10 tỷ USD, vượt chỉ tiêu đề ra. Đồng thời chúng ta cũng đã chủ động sản xuất giống sạch bệnh trong nước đối với các đối tượng chủ lực như tôm sú, TTCT, cá tra. Hình thành các vùng nuôi tập trung thâm canh các đối tượng nuôi chủ lực đạt chứng nhận VietGAP hoặc chứng nhận tương đương như GlobalGAP, ASC, BAP.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cũng nhìn nhận, sau 10 năm thực hiện chương trình, ngành thủy sản đã được những kết quả đáng ghi nhận, luôn thuộc nhóm các nước đứng đầu thế giới về giá trị xuất khẩu và đóng góp đáng kể cho sự phát triển kinh tế Việt Nam. Theo đó, năm 2019 thủy sản Việt Nam chiếm 6,2% tổng sản lượng thủy sản châu Á, 4,4% tổng sản lượng và 5,5% giá trị kim ngạch xuất khẩu thủy sản toàn cầu. Về giá trị kim ngạch xuất khẩu, thủy sản Việt Nam đứng thứ 3 thế giới.

Cần đầu tư đồng bộ

Bên cạnh những thuận lợi thì ngành thủy sản đang gặp nhiều khó khăn như: vùng neo đậu, luồng lạch bồi lắng không đảm bảo yêu cầu neo đậu an toàn, chưa đảm bảo vệ sinh ATTP; thiếu hệ thống xử lý môi trường, hạ tầng không đồng bộ; công nghệ bốc dỡ, vận chuyển, bảo quản, chế biến sản phẩm khai thác tại các cảng lạc hậu, tổn thất sau thu hoạch còn cao. Theo đó, Bộ NN&PTNT đang lấy ý kiến góp ý của các địa phương để hoàn thiện Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; hướng đến sự phát triển toàn diện ngành thủy sản.

Ông Phạm Anh Tuấn, Phó Chủ tịch thường trực Hội Nghề cá Việt Nam cho rằng, khai thác hải sản thời gian qua vượt quá tầm kiểm soát, vì vậy, dự thảo chiến lược phải đưa ra được giải pháp căn cơ cho việc kiểm soát khai thác biển. Thời gian tới, sự cạnh tranh của các quốc gia xuất khẩu thủy sản là rất lớn, nên phải sản xuất hiệu quả và rẻ hơn; bên cạnh đó phải có trách nhiệm với môi trường, trong khi ngành thủy sản vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức như dịch bệnh…

Theo đại diện Chi cục Thủy sản Kiên Giang, chiến lược phát triển trong thời gian tới cần quan tâm đến chính sách để chuyển đổi nghề khai thác gần bờ của ngư dân qua nuôi trồng hay làm dịch vụ. Kiên Giang đã có đề án nuôi biển đến năm 2030 đang trình UBND tỉnh phê duyệt. Tỉnh sẽ sắp xếp, cơ cấu lại tàu thuyền và cơ cấu lại vùng khai thác. Cùng đó, Bộ NN&PTNT cần có chiến lược phát triển chung cho các địa phương.

Lãnh đạo ngành nông nghiệp tỉnh Trà Vinh cũng băn khoăn đến vấn đề chuyển đổi tàu đánh bắt ven bờ giống như Kiên Giang. Đại diện tỉnh  này cho biết, tái tạo nguồn lợi thủy sản thì hiện nay làm tốt nhưng bảo vệ nguồn lợi chưa được tốt lắm. Bên cạnh đó, NTTS nội đồng ở Trà Vinh hiện chủ yếu là tôm càng xanh xen canh lúa nhưng cũng chỉ tiêu thụ nội địa. Nếu có điều kiện xuất khẩu thì người dân sẽ phát triển rất nhanh vì gần như nuôi được quanh năm.

Riêng đối với ngành thủy sản An Giang, địa phương đưa ra đề nghị: Cần có đề án phát triển nuôi thủy sản nội địa tiềm năng xuất khẩu như lươn, ếch… để các tỉnh chủ động xây dựng kế hoạch. Đồng thời, đánh giá lại việc định hướng nuôi cá rô phi, một đối tượng rất có thế mạnh nhưng chưa có chiến lược phát triển bài bản, nên chưa phát huy được tiềm năng.

Vấn đề phát triển thị trường cũng được nhiều địa phương quan tâm, bởi đây là nhân tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành thủy sản. Theo đó, không chỉ chú trọng vào các mặt hàng xuất khẩu chính là tôm, cá tra, cá ngừ, nhuyễn thể…; một số loại thủy sản nước ngọt cũng cần đẩy mạnh công tác xúc tiến thị trường tiêu thụ. Như tại Hậu Giang, mô hình nuôi lươn đồng cho hiệu quả kinh tế cao với sản lượng gần 1.000 tấn, nhưng thị trường tiêu thụ còn khó.

Hoàng Vũ